MERCİMEK (Lens culinaris Medik.)

Dünya nüfusundaki hızlı artış, iklim değişikliği, gıda üretim maliyetlerindeki yükseliş ve beslenme yetersizliklerinin giderek daha görünür hale gelmesi, insanlığın güvenilir ve dengeli gıdaya erişimini her zamankinden daha stratejik bir konu haline getirmiştir. İnsan beslenmesinin temelini oluşturan gıdalar; bitkisel ve hayvansal kaynaklı olmak üzere iki ana grupta incelenmekte olup, bitkisel kaynaklı ürünlerin önemli bir bölümünü tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar oluşturmaktadır. Bu gruplar arasında yer alan yemeklik tane baklagiller; yüksek protein içerikleri (%18-36), zengin vitamin kompozisyonları (A, B, C ve D vitaminleri) ve potasyum, demir, fosfor gibi temel mineralleri bünyelerinde barındırmaları nedeniyle insan sağlığı ve sürdürülebilir tarım sistemleri açısından kritik bir konuma sahiptir. Dahası, temel aminoasitler bakımından tahıllara oranla daha dengeli bir profil sunmaları, baklagilleri sağlıklı beslenme ve gıda güvenliği perspektifinde vazgeçilmez bir ürün grubu haline getirmektedir. Bu bağlamda mercimek (Lens culinaris Medik.), hem insan beslenmesinde hem de hayvan yemi ve tarımsal ekosistemlerin sürdürülebilirliğinde önemli roller üstlenen köklü bir kültür bitkisidir. Buğdaydan sonra nohut ile birlikte kültüre alınan en eski yemeklik baklagillerden biri olan mercimeğin, ilk olarak Verimli Hilal (Mezopotamya) bölgesi ile Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde tarıma alındığı düşünülmektedir. Arkeobotanik bulgular; Türkiye’de Hacılar, Çayönü ve Çan Hasan’da M.Ö. 7000-6500, Yunanistan’da M.Ö. 6500-6000, Irak, İran ve Ürdün’de M.Ö. 7000-6500 ve Suriye’de M.Ö. 8500-7500 yıllarına ait mercimek kalıntılarının tespit edildiğini ortaya koymakta; bu da mercimeğin insanlık tarihindeki eski ve vazgeçilmez yerini açıkça göstermektedir.