NÜFUS ÇALIŞMALARI – I

Osmanlı Devleti’nde klasik dönem olarak adlandırılan 1300-1600’lü yıllarda nüfus sayımı yapılmamıştır. Bu yıllarda vergi kayıtlarının kaydedildiği Tahrir defterleri tutulmuştur. 19.yy’dan itibaren devletin kendini yeniden organize etme süreciyle beraber devlet-halk ilişkilerinde de yeni bir dönem başlamıştır. Özellikle vergi, askerlik ve yönetimsel alanlarda yaşanan bu yenilik hareketleriyle beraber değişen Osmanlı devlet sistemi birtakım yeni ve güncel verilere ihtiyaç duymuştur. Vergilerin doğrudan toplanması ve yeniçeri ocağının lağvıyla beraber yeni askeri düzenin oluşturulmasının en önemli unsuru olan halkın sayımı bu süreçte önem kazanmıştır. Vergi mükellefi olacak kişilerin ekonomik düzeyi ile askere alınacak bireylerin miktarını belirlemek amacıyla ilk nüfus sayımı 1830 yılının sonlarında yapılmıştır. Bu sayım teknik olarak birçok eksikliği bünyesinde barındırmasına rağmen ilk olması hasebiyle önemlidir. Zira bu sayım tüm imparatorlukta yapılmamış, bazı vilayetler ilerleyen zamanlarda sayılabilmiştir. Nüfus sayımlarında o bölgedeki halkın mensup oldukları dinleri, etnik kökenleri ve iş durumları belirlenmiştir. Osmanlı Devleti ilerleyen zamanlarda bu sayımları ara ara tekrarlayarak egemenlik alanındaki halkın envanterini çıkarmış ve stratejilerini bu verilere göre belirlemiştir. Osmanlı Devleti zamanında üretilen nüfus defterleri önemli bir sosyo-ekonomik kaynak olarak günümüzde araştırmacılar tarafından kullanılmaktadır.