USÛLÎ DÎVÂNI TAHLİLİ

Klasik Türk şiiri; imgeleri, mecazları, mazmunları ve tasavvurlarıyla sanatkârane bir söyleyişin hâkim olduğu bir gelenektir. Klasik şairlerce kaleme alınan divanlarda; din, tasavvuf, cemiyet, sosyal hayat ve tabiat gibi konular geniş ölçüde yer tutmaktadır. 16. asrın yetiştirdiği önemli şairler arasında yerini alan Usûlî de Divan’ında bu konuları ele almış ve ilgili mefhumlardan bir hayli söz etmiştir. Kaleme alınan hiçbir eserin yazarından ve yazıldığı dönemden bağımsız olmayacağından dolayı Usûlî Dîvânı, şairin şiir anlayışını ve hayat felsefesini ortaya koymasının yanı sıra dönemin cemiyetini ve sosyal hayatını yansıtması bakımından da büyük önem taşımaktadır. Divan’da bulunan toplam dört kasidenin üçü, Defterdâr İskender Çelebi, Abdi Bey ve İsa Bey gibi dönemin ileri gelen devlet erkânına sunulurken, diğer kasidede muayyen bir şahsı övmek amacı güdülmemiştir. Bu kasidelerin yanı sıra Divan’da klasik şiirin imgeler ve mecazlarla dolu dünyasını aksettiren yüz kırk yedi gazel ve farklı nazım şekilleriyle kaleme alınan musammatlar mevcuttur. Eserin açılış metni, yüz dokuz beyitten oluşan ve Hazreti Peygamber’in Mi’râc mucizesini konu edinen Mi’râciyye’dir. Bu metni, nasihatler içeren pendnâme ve Tanrı’ya yakarışta bulunulan münâcât takip etmektedir. Usûlî’nin kaleme aldığı bir diğer şiir ise yaşadığı şehrin güzelliklerinden bahsettiği Yenice Şehrengizi’dir. Aynı zamanda şairin hece vezniyle yazdığı, gayet açık ve duru bir anlatımla halk şiir geleneğinin izlerini taşıyan varsağıları da Divan’da yerini almıştır.